Door Patricia Heije - oprichter van Stiefgoed
Waar je met een samengesteld gezin rekening mee te houden hebt.
Een samengesteld gezin is leuk, uitdagend en verfrissend, maar ook zo nu en dan onbegrijpelijk, een desillusie of eenzaam. Hoe je het ook bekijkt, een samengesteld gezin is anders dan een kerngezin. Hoe anders? Dat staat beschreven in de 12 grondbeginselen van het samengesteld gezin. Vandaag het negende grondbeginsel;
9. Iedereen hoort erbij, ook de andere ouder en familieleden. Negeren werkt averechts.
Dit grondbeginsel gaat over insluiten van iedereen die erbij hoort. Met ‘insluiten’ bedoel ik: erbij laten horen. In deze column sluit ik ook uit; ik richt me namelijk vooral op de relatie tussen de twee ouders, wat niet de hele lading dekt. Familieleden worden namelijk ook met enige regelmaat uitgesloten. Alles wat ik hieronder schrijf geldt ook voor die groep.
In het systeem zijn mensen met elkaar verbonden door onzichtbare lijntjes. Als er een verstoring is in het evenwicht tussen de onzichtbare lijntjes, ontstaat er een dynamiek die voor onrust zorgt. Iedere dynamiek heeft direct invloed heeft op alle anderen die verbonden zijn. Het systeem rammelt. In de praktijk brengen we de dynamieken, door middel van een werkvorm, in beeld. Iedereen die bij het systeem hoort krijgt een plekje.
Als ik iedereen die dit wilde de kans had gegeven, dan hadden er heel wat plekken van de ex-partners buiten de praktijkdeur een plaats gekregen. het is ook opvallend dat er zo vaak de kleur zwart wordt gekozen voor de plek van de ex-partner. De pijn richting een ex-partner is soms zo groot, dat er liever niet over de ex gesproken wordt. Zelfs niet in onze praktijken. Een systemische wet is dat niets zo aanwezig is als datgene wat er niet mag zijn. Het niet over de ex willen hebben, geeft de ex juist een enorm podium. De zogenoemde roze olifant in de kamer. Ook al doen mensen in het echte leven soms hard hun best om dit niet zo te laten zijn.
Op lange termijn kost het uitsluiten van deze belangrijke mensen altijd meer energie, dan wanneer je ze betrekt. En hiermee zeg ik niet dat ze dan ook naar de praktijk moeten komen, of tijdens Kerst aan tafel zitten. Het gaat er bijvoorbeeld om dat mama gebeld mag worden door haar kinderen als ze daar behoefte aan hebben. Het niet mogen praten over de ex-partner, miskenning van het samengestelde systeem zorgt onherroepelijk voor een loyaliteitsconflict bij de kinderen.
Suzan komt met Florian bij de kindercoach. School heeft aan de bel getrokken, omdat Florian steeds zo boos wordt. Als zijn juf hem vraagt waarom hij zo boos wordt dan haalt hij zijn schoudertjes op, omdat hij het niet weet.
Na de intake en kennismaking met Florian, vraagt de kindercoach om een tekening te maken van zijn gezin. Florian vindt dat hij niet zo goed kan tekenen, maar zegt dat hij zijn best zal doen. Florian tekent heel geconcentreerd, maar wordt ook verdrietig. Hij weet niet zo goed hoe hij papa en mama moet tekenen.
Dieren bieden de uitkomst en hij tekent een mooie mama-konijn en een papa-vos. Mama is lief en zacht zegt hij. Ik mag altijd bij haar zitten. Papa is wat spannender voor hem. Volgens mama is papa sluw en gemeen. Het lukt Florian niet zo goed om papa echt te leren kennen. Vroeger was hij volgens hem wel lief, maar het lijkt erop dat hij dat verkeerd heeft zien. Mama vertelt tenslotte dat het niet zo is.
Als de nieuwe partner het niet, of alleen in negatieve zin, over de ex wil hebben, dan zit je als ouder – net zoals de kinderen – in de knel. Wij zeggen wel eens: “als je ruzie wil hebben met je nieuwe partner, begin dan over zijn ex”. Ook ex-partners zijn tot op zekere hoogte loyaal aan elkaar. Dit gaat niet zozeer over wie de ex is als persoon, maar over de positie die de ex inneemt. De ex is en blijft namelijk de andere ouder.
Wat er ook gebeurt. Hoe je je best ook doet als stief, je kunt de andere ouder nooit van zijn ouderplek ontslaan. Zelfs niet met tussenkomst van de rechter. Dit is namelijk een systemische wet. Als ex-partner voel je dat, ondanks wat de ander allemaal gedaan heeft om al jouw woede en verdriet te rechtvaardigen. Een biologische ouder is niet vervangbaar. Als stiefouder voel je dit niet, maar is het belangrijk om dit aan te nemen als wetmatigheid.
Nog een belangrijk gegeven is dat als je de andere ouder afkeurt het kind zichzelf afgekeurd voelt. Het kind voelt zich namelijk één met zijn familiesysteem. Negeer je de andere ouder dan negeer je ook een deel van het kind. Dit is onverteerbaar en misvormend voor het kind.
In de praktijk zie ik dat sommige mensen dit heel rechtvaardig vinden hier op deze wijze mee om te gaan. In het slechtste scenario wordt reguliere hulpverlening voor vechtscheidingen ingezet om de problemen van de ouders op de lossen over de as van het kind. Systemisch wordt het gedoe van ouders bij de kinderen neergelegd. Want als de ouders het zichzelf zouden toe eigenen, dan lijkt het ook alsof zij de veroorzaker van het probleem zijn – dus de schuldige – en dat vinden mensen over het algemeen moeilijk. Hoe pijnlijk voor de kinderen.
Het is belangrijk dat mensen er van doordrongen worden dat het effect van uitsluiting levenslang is voor kinderen. Kinderen dragen de effecten van deze lange – soms koude – oorlog met zich mee en, als het niet opgelost wordt, zullen ze datgene wat zij als kind geleerd hebben doorgeven aan hun kinderen.
Maar hoe dan wel? Je hebt altijd te maken met feiten. Het feit dat jouw ex getrouwd is met een partner die de kinderen niet in huis wil. Het feit dat jouw ex impulsief is en morgen zomaar kan zeggen dat hij naar Australië wil emigreren. Of het feit dat door toedoen van jouw ex, jij in financiële problemen zit. Hier kunnen jij en je kind niets aan doen.
Waar je wel wat aan kunt doen is jouw kind bevestigen dat hij of zij een andere ouder heeft, die de beste ouder voor hem is die hij maar kon treffen. Met al zijn of haar fouten. De andere ouder is nu eenmaal de andere ouder. Een unieke en exclusieve rol. Ook al vind jij dat de ex deze niet vervuld. Steeds als het over de andere ouder in positieve zin mag gaan – hoe moeilijk ook (geloof mij, wij ervaringsdeskundigen weten dat allemaal) – bevestig jij jouw kind dat jouw kind oké is. Doe je dat niet, dan wijs je een groot deel van je kind af. Zie die afwijzing – als liefhebbende ouder – maar eens opgelost te krijgen voor je kind.
Lees hier ook:
Grondbeginsel 1: Met het nieuwe gezin gaat het oude verloren. Iedereen lijdt verlies.
Grondbeginsel 2: Geniet van alle verschillen, de diversiteit is een verrijking.
Grondbeginsel 3: Waardeer ieders inspanning, zowel de grote als de kleine gebaren.
Grondbeginsel 4: Wees flexibel, dat scheelt veel energie.
Grondbeginsel 5: Emoties horen erbij, leuk of niet.
Grondbeginsel 6: Maak problemen bespreekbaar, vermijden doet lijden.
Grondbeginsel 7: De bloedband staat voor onvoorwaardelijke liefde, de stiefband vraagt onderhoud.
Grondbeginsel 8: Een samengesteld gezin is anders dan het kerngezin. Probeer het niet gelijk te maken.